Tot 1993 legde de overheid de arbeidsvoorwaarden van ambtenaren eenzijdig op, sindsdien is een nieuw sectoraal model van loonvorming geïntroduceerd. Het pakket van vernieuwingen dat sindsdien tot stand is gekomen houdt in dat de rechtspositie van ambtenaren geleidelijk wordt gewijzigd. Per 1 januari 2020 wordt deze genormaliseerd met de marktsector. In het nieuwe model voor loonvorming van ambtenaren, defensiepersoneel, politiemensen en leraren is ruimte voor onderhandelingen over de arbeidsvoorwaarden op decentraal niveau, met ruimte voor coördinatie en cohesie tussen de sectoren. Door een onderscheid te maken tussen twee perioden – van 1993 tot 2008, en van 2009 tot 2018 – tonen we het belang aan van graduele institutionele veranderingen. De fundamentele spanning in het sectorenmodel tussen de budgettaire afwegingen en de werkgeversfunctie van de overheid, in combinatie met de centraliserende werking van de pensioenhervormingen en de onzekerheid over de taakopvatting van publieke dienstverlening, zal leiden tot uiteenlopende ontwikkelingsrichtingen van de arbeidsverhoudingen bij de overheid.